Նախագահութեամբ Լիբանանի Հայոց Թեմի Առաջնորդ Գերշ. Տ. Շահէ Արք. Փանոսեանի, կազմակերպութեամբ թեմի Ուսումնական խորհուրդին, մասնակցութեամբ ազգային վարժարաններու նախակրթարանի եւ միջնակարգի աշակերտներուն, ներկայութեամբ ազգային վարժարաններու տնօրէններու եւ կրթական պատասխանատուներու, չորեքշաբթի, 26 փետրուարին, առաւօտեան ժամը 11:00-ին Ազգային Եղիշէ Մանուկեան քոլեճի «Սիրան Մանուկեան» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ աշակերտական միացեալ տօնակատարութիւն` նուիրուած Վարդանանց տօնին:
Տօնակատարութեան սկիզբը հնչեցին Լիբանանի, Հայաստանի եւ Արցախի քայլերգները: Բացման խօսքով հանդէս եկաւ Ազգային Եղիշէ Մանուկեան քոլեճի աշակերտուհի Մարիան Սարգիս: Ան ըսաւ, որ 451-ին հայոց բանակը վասն հաւատքի եւ վասն հայրենեաց, մահն արհամարհելով, անհաւասար կռիւ մղեց իր թշնամիին դէմ: Ճակատամարտը կորսնցուց, սակայն պատերազմը չվերջացաւ, եւ ո՛չ իր հաւատքը, ո՛չ իր ինքնութիւնը եւ ո՛չ ալ իր գոյութիւնը կորսնցուց, աւելցնելով, որ անոնք մնացի՛ն եւ նոր թափ տուին մեզի` անգամ մը եւս կազդուրուելու եւ նոր ճակատամարտեր մղելով` յաղթանակներ ապահովելու:
Մարիան Սարգիս նկատել տուաւ, որ մեր պատմութեան մէջ մեծ է թիւը անհաւասար մարտերու եւ կորուստներու, սակայն իւրաքանչիւր կորուստ հայուն առաւել մղում տուած է` իր հաւատքին, հողին, լեզուին ու ազգին կառչելու, առաւել եւս` պայքարելու եւ չզիջելու, հաստատելով, որ ասոնց զուգահեռ` մեծ է թիւը նաեւ պանծալի յաղթանակներու, փառահեղ էջերու եւ պայծառ արեւներու, որոնք ոչ միայն պսպղացուցած են մեր հայրենիքի երկինքը, այլեւ` ուրիշ երկինքներ:
«Մինչեւ օրս մեր թշնամիներուն ցանկութիւնները` մեր հողերը գրաւելու եւ մեզ ոչնչացնելու, չեն փոխուած: Ճակատամարտեր կը մղուին յաճախադէպ կերպով: Հողեր կը գրաւուին: Հայեր տեղահան կ՛ըլլան: Այո՛: Սակայն մինչեւ այն ատեն որ աշխարհի երեսին գտնուող բոլոր հայորդիներուն մէջ, ինչպէս նաեւ մեր` լիբանանահայ եւ այլ գաղութներու մէջ ապրող հայ աշակերտներուս մէջ, չեն մարած քրիստոնէական հաւատքը, հայրենասիրութիւնն ու ազգասիրութիւնը, չէ՛ մարած մեր ապագայ Հայաստանի տեսլականը, անոնք պիտի մնան լոկ փորձեր», շեշտեց Սարգիս` կոչ ուղղելով վա՛ռ պահելու Վարդանանց յիշատակը, սորվելու մեր հերոսներէն, մնալու անոնց արժանի յաջորդները, ըլլալու զարգացած ու այլասէր մարդիկ, սակայն մեր լեզուն, մեր կրօնը, մեր աւանդութիւնները, մեր մշակոյթն ու մեր արժէքները ըլլան մեր առաջնահերթութիւնները:
Այնուհետեւ Ազգային Եղիշէ Մանուկեան քոլեճի աշակերտները ներկայացուցին կենդանի պատկեր մը, որմէ ետք օրուան պատգամը յղեց Արազ Գոճայեան: Ան ըսաւ, որ Վարդանանց պատերազմի պատմութիւնը բոլորին ծանօթ է, հետեւաբար պիտի չանդրադառնայ անոր, այլ աշակերտներուն հետ բարձրաձայն պիտի մտածէ, թէ ի՞նչ պատգամ կու տայ մեզի այս պատմական դէպքը, որ մեզի հասած է 451 թուականէն, այսինքն` 1574 տարիներէ ի վեր: Գոճայեան նկատել տուաւ, որ պատգամներուն ամէնէն ցայտունը Վարդան Մամիկոնեանի առաջնորդութեան եւ ղեկավարութեան հմտութիւնն է: Անոր ղեկավարութիւնը յատկանշական էր իր քաջութեամբ, հաւատքի զօրութեամբ եւ ազգային ինքնութեան ուժեղ զգացումով: Այսինքն ան քաջ սպարապետ էր, որ կը հաւատար քրիստոնէական կրօնին եւ, աւելի՛ն, կը հաւատար, որ ազգը փրկելու համար ոչնչացումէ հարկ էր հայ մնալ, պահել ազգային ինքնութիւնը, եւ այդ մէկը կատարելու համար պէտք էր քրիստոնեայ մնալ:
Գոճայեան ըսաւ, որ Վարդան Մամիկոնեանի ղեկավարութեան հիմնական յատկանիշներն էին` ա) անկախութեան ձգտումը, որ մերժեց ենթակայ ըլլալ Սասանեան Պարսկաստանին եւ զինուած դիմադրութիւն ցոյց տուաւ, նաեւ ցոյց տուաւ, որ ինք կը հաւատայ կրօնական ազատութեան, բ) ռազմավարական հրամանատարի իր յատկութիւնը, hակառակ այն իրողութեան, որ թշնամիին զօրքը թիւով կը գերազանցէր հայկական զօրքը, ան դրսեւորեց մարտավարական հմտութիւններ եւ վճռակամութիւն, գ) իր դիւանագէտ ըլլալը, երբ մինչեւ պատերազմը ան փորձած էր դիւանագիտական միջոցներով փրկել հայրենիքը պատերազմէ:
Շարունակելով իր խօսքը` Արազ Գոճայեան հաստատեց, որ Վարդան Մամիկոնեան գիտակից էր ղեկավարի պարտականութեան, քաջ գիտնալով, որ իր տուած որոշումները եւ քայլերը իրենց ազդեցութիւնը ունին հաւաքական կեանքին, երկրի մը ճակատագիրին վրայ: «Աւարայրի ճակատամարտը ապացոյց է մեր ինքնութեան սիւներէն եկեղեցւոյ եւ կրօնին կշիռին մեր կեանքին մէջ», շեշտեց բանախօսը` նշելով, որ Ղեւոնդ Երէց այն քաջ կղերականն էր, նոյնքան հմուտ ղեկավար, որ իր խաչը ունէր որպէս զէնք: Ան ըսաւ, որ Հայ առաքելական եկեղեցին` ազգային եկեղեցին` վճռորոշ դեր խաղաց թէ՛ հոգեւոր, թէ՛ քաղաքական առումներով, աւելցնելով, որ մեր եկեղեցին պարզապես կրօնական հաստատութիւն չէ եղած, ուր կ՛երթանք եւ կ՛աղօթենք, այլ դարերէ ի վեր խորապէս ներգրաւուած եղած է հայրենիքի պաշտպանութեան, ազգային ինքնութեան ձեւաւորման եւ ժողովուրդին համախմբելու գործին մէջ:
«Հայ եկեղեցւոյ դերը 451 թուականին ամրապնդեց անոր դիրքը` որպէս հայ մշակոյթի, հաւատքի եւ անկախութեան պահապան: Ան դարձաւ աւելի քան պարզապէս կրօնական հաստատութիւն, ան ամրապնդեց իր դիրքը` որպէս հայ ազգային գոյատեւման սիւն», հաստատեց Ա. Գոճայեան:
Շարունակելով իր խօսքը` Գոճայեան հարց տուաւ, թէ ի՞նչ կրնանք ընել այսօր մեր հայրենիքին համար դիտել տալով, որ գաղտնիք մը չէ, որ պարտուեցանք, որովհետեւ չունինք Արեւմտահայաստանն ու Կիլիկիան, իսկ վերջին տարիներուն ծանր պարտութիւնը կրեցին Արցախն ու Արցախի հայութիւնը, եւ յորդորեց աշակերտները` որոշել, թէ այս պարտութեան մէջէն պիտի կերտեն յաղթանակ, այնպէս, ինչպէս Վահան Մամիկոնեանի օրերուն, 451-էն տարիներ ետք, հայութիւնը ապահովեց յաղթանակ, որուն պտուղները մինչեւ այսօր մենք կը քաղենք մեր հայ մնալով:
Ան հարց տուաւ, թէ որպէս պատանիներ եւ շուտով երիտասարդներ` ինչպիսի՞ ղեկավարման հմտութիւն ձեռք կրնան ձգել ներկայ դարուն: Ի՞նչ գործիքներ ունին իրենց ձեռքին մէջ: Գրի՞չը` թող զարգացնեն այդ ձիրքը, հասնելով վիպագրութեան, յօդուածագրութեան, ուսումնասիրութեան մակարդակին: Լաւ մարզի՞կ են, թող հասնին համաշխարհային մարզական խումբերու մակարդակին: Լաւ ձա՞յն ունին, թող ձգտին հասնիլ միջազգային բեմեր: Թող օգտագործեն իրենց խելախօսները (սմարթ ֆոնզ) ոչ թէ պարզ, ժամանցային վիտէօներ պատրաստելու միայն, այլ` թիրախաւորուած կերպով օգտագործելու եւ բարձրացնելու իրենց ձայնը, դառնալու ղեկավարութեան հմտութիւններ ունեցող հայորդիներ: «Այս դարուս, երբ ամէն կողմ կը գտնուին մեր ինքնութիւնը վտանգող ազդակներ, սովորութիւններ, ամէն տեղ Աւարայր կրնայ ըլլալ: Հաւանաբար ներկայիս Սասանեան պարսիկը ձեր քով կու գայ ժպիտը իր դէմքին, առանց փիղերու, բայց կու գայ ձեզմէ խլելու ձեր հաւատքը` ոչ միայն Աստուծոյ հանդէպ, այլ նաեւ` հայկական ինքնութեան կարեւորութեան հանդէպ: Ուստի պատրաստ եղէք ըլլալու նորօրեայ Վարդան Մամիկոնեաններ, Ղեւոնդ Երէցներ, պատրաստ եղէք հեծնելու ձեր ռազմաձին, ունենալու սուր, ունենալու նետ ու աղեղ, որպէսզի հակառակ պարագային` միշտ հանէք ձեր նետը ձեր կռնակէն, լարէք ձեր աղեղը եւ արձակէք նետը օտարացումին սրտին», եզրափակեց Արազ Գոճայեան:
Ապա Ազգային Միացեալ վարժարանի աշակերտները մեկնաբանեցին խմբային արտասանութիւն մը, Ազգային Նուպարեան-Խրիմեան վարժարանի աշակերտները դարձեալ ներկայացուցին խմբային արտասանութիւն մը, իսկ Ազգային Եղիշէ Մանուկեան քոլեճի երգչախումբը մեկնաբանեց «Վարդանի երգը» եւ «Աւարայրի դաշտը» երգերը:
Տօնակատարութեան եզրափակիչ խօսքը արտասանեց Առաջնորդ Սրբազան Հայրը: Ան իւրայատուկ առիթ համարեց Ազգային Եղիշէ Մանուկեան քոլեճէն ներս կազմակերպուած հաւաքը, որովհետեւ սովորաբար տարուան մնացեալ օրերուն մեր կրթական աշխատանքներով տարուած` մեր սպասումները կեդրոնացուցած կ՛ըլլանք մեր դասերուն վրայ, սակայն այսօր նուիրական պահ մը կը բացուի մեր կեանքէն ներս, եւ մենք հարկադրաբար, նաեւ սիրով մեր ուշադրութիւնը կ՛ուղղենք դէպի 5-րդ դար, որպէսզի ակնթարթի մը համար նայինք մեր ժողովուրդի մեծերուն, Վարդանանց հերոսներու կերպարին, եւ անդրադառնանք, որ մեր ժողովուրդը անցեալին ու այսօր ունեցած է հոգեւոր եւ աշխարհիկ զինուորական առաջնորդներ, որոնք ճիշդ ժամանակին, ճիշդ որոշումներ տալով եւ կողմնորոշուելով` կրցած են մեր ազգին ապահովել ապրելու իրաւունք: Սրբազանը ըսաւ, որ 5-րդ դարու հայրենիքի եւ հաւատքի համար տեղի ունեցած պայքարին գիտակից կերպով մասնակից էր մեր ամբողջ ժողովուրդը, աւելցնելով, թէ անոնք կ՛անդրադառնային, որ եթէ յանձնուին Պարսկաստանին, մեր կեանքէն ներս ոչինչ նուիրական կը մնայ եւ, հակառակ այն իրականութեան, որ անոնք գիտէին, թէ պարսիկները հզօր էին, ունէին հսկայ բանակ եւ մեծ կարողութիւններ, որոշեցին ռազմադաշտ իջնել, հերոսաբար իրենց հաւատքը, հայրենական արժէքները եւ անկախութիւնը պաշտպանել եւ այդպիսով գոյատեւել:
Սրբազանը դիտել տուաւ, որ պատերազմի ընթացքին նահատակուեցաւ Վարդան Մամիկոնեանը, սակայն սերունդներու մէջ ան շքեղօրէն կը շարունակէ ապրիլ: Եզրափակելով իր խօսքը` սրբազան հայրը ըսաւ, որ 21-րդ դարու մէջ կ՛ապրինք, սակայն կը նայինք մեր պատմութեան, որպէսզի կարենանք գալիք ժամանակները դիմակալել ճիշդ ձեւով եւ կոչ ուղղեց աշակերտներուն` մտածելու բոլոր այն արժէքաւոր իրականութիւններուն մասին, որոնցմէ կախեալ է մեր ժողովուրդի կեանքը, շեշտելով, որ որպէսզի մեր հայկական արժէքները պահպանուին, մեր ծնողները մեզ կ՛ուղարկեն հայկական վարժարան, որպէսզի հայերէն սորվինք, Հայոց պատմութիւնը իւրացնենք, նոյնանանք մեր անցեալին հետ, որպէսզի մեր ապագան կարենանք հարազատ պահել:
«Այս պահը մեզի կը թելադրէ անդրադառնալ, թէ մեր կեանքէն ներս կան արժէքներ, որոնց պահպանութեան համար պէտք է ճիգ թափենք, պայքարինք, որպէսզի անոնք չբացակային մեր կեանքէն, որպէսզի մենք հայկական շունչով, ապրումներով եւ զգացումով հասակ առնենք եւ այդ ձեւով մեր ժողովուրդի գոյատեւութեան իրաւունքը ապահովենք: Պէտք է ուխտենք, որ Սրբոց Վարդանանց օրինակով մենք եւս` ի գին ամէն տեսակ զոհողութիւններու, գիտակցօրէն եւ արժանապատիւ կերպով պիտի պահպանենք` մեր քրիստոնէական հաւատալիքները, մեր ազգային գիտակցութիւնը, մեր պատմութեան յիշողութիւնը, որպէսզի մեր ժողովուրդը շարունակէ իր հայրերուն օրինակով ապրիլ հայօրէն, յարատեւել հայօրէն` ի խնդիր հայութեան եւ Հայաստանին», եզրափակեց Սրբազան Հայրը:
